MAMUT PARK Posebnu atrakciju u okviru arheološkog parka Viminacijum predstavlja poseta praistorijskom nalazištu, gde je otkriven ceo skelet mamuta. Reč je o podzemnoj pećini, koja se nalazi 30 metara pod zemljom, podupire je devet drvenih lukova, a osvetljava sunčeva svetlost, koja pravi jedinstven doživljaj. Najznačajniji nalaz predstavlja mamut, očuvan u celosti, poznat kao Vika. Ovaj skelet je pronađen na 270 metara istočno od Carskog mauzoleja. Mamut potiče iz praistorijskog perioda, miocena od pre 5.000.000 godina. Nađen je u slivu pradelte reke Morave, koja se formirala kada se povlačilo Panonsko more. Mamut pripada izuzetno retkim vrstama i među najstarijim je na svetu. Do sada je u svetu pronađeno dvadesetak mamuta i to uglavnom tokom 19. veka, ali nijedan od njih nije očuvan na licu mesta. Zbog toga, ovaj mamut ima poseban značaj i posebnu važnost. U doba iz kojeg mamut potiče, na našim prostorima je još prisutna topla klima (blaga varijanta suptropske) sa mnogo toplofilne vegetacije koja će kasnije nestati nailaskom hladnih klimatskih ciklusa u ledenom dobu pleistocena. Mamut Vika otkriven je u celosti zahvaljujući tome što je ostao zaglavljen u pesku i mulju na obali. Pošto nije mogla da se izvuče praktično je legla i na kraju uginula od iznemoglosti. Zahvaljajući tome životinja je očuvana u celosti, u anatomskom položaju. To što je utonula u blato zaštitilo ju je od grabljivaca i strvinara. Procenjeno je da je mamut ženka, stara oko 60 godina. Visina mu je bila preko 4.5 metara, dužina preko 5 metara, a u životnom dobu bio je težak preko 10 tona.

Mislim da je red da se malo prebacimo i na meni omiljeni istočni deo Srbije. Jedan od lokaliteta kojeg preporučujem za obilazak svakome ko nije bio je svakako Viminacium. Viminacium je arheološko nalazište u blizini Starog Kostolca, 12 km od Požarevca. Rimski vojni logor i grad nastao je u I i trajao do početka VII veka. Bio je jedan od najznačajnijih legijskih logora na Dunavu, a izvesno vreme i glavni grad rimske provincije Gornje Mezije, koja je obuhvatala najveći deo Srbije, severnu Makedoniju i deo severozapadne Bugarske. Procenjuje se da je grad imao 48 hiljada stanovnika a u njemu su takođe boravile dve legije, legija IV Flavija i legija VII Klaudija. Posle najezde varvara (Avara i Huna) pod vođstvom Atile grad je razoren 441. godine. Obnovljen je kao pogranično vojno utvrđenje 535. godine, za vreme vladavine cara Justinijana I (527—565) kada i mitropolija u Viminacijumu. Sa dolaskom Slovena na ostacima Viminacijuma nastaje naselje Braničevo. Prva naučna iskopavanja Viminacijuma počeo je Mihailo Valtrović 1882. godine sa 12 zatvorenika. Početkom 20. veka istraživanja je nastavio Miloje Vasić kada je kraljica Draga Obrenović dala donaciju od 100 zlatnika za nastavak radova. Obimna arheološka istraživanja započeta su zbog izgradnje termoelektrane i površinskog kopa Drmno, 1977. godine, na prostoru nekropola, jugozapadno od kastruma. Istraživanja su dala izuzetno bogat i značajan arheološki materijal. Pronađene su zanatske radionice, u okvirima kojih su se nalazile peći za pečenje opeke, a grad je takođe posedovao terme, koje su bile glavno sastajalište Rimljana. U središtu termi bile su prostorije za masažu. Iskopano je šest bazena, u kojima ponegde mogu da se nazru oslikani zidovi sa cvetnim i životinjskm motivima. Kupatilo je bilo parno a topao vazduh je cirkulisao između stubića i zagrevao opeku ispod podnica dok je voda stizala sa izvora u slobodnom padu, akveduktom istraženim u dužini od deset kilometara. Pronađene su i svetiljke koje su služile za noćno kupanje. Iskopan je Mauzolej, za koji se pretpostavlja da je grobnica cara Hostilijana, sina cara Trajana Decija, koje je boravio u Viminacijumu tokom 251. godine. Hostelijan je došao na presto posle tragične smrti njegovog oca Trajana i brata Herenija. Ni Hostelijan nije dugo poživeo, umro je verovatno od kuge a smatra se da je da je spaljen u Mauzoleju. Pronađeno je više grobnica sa izuzetnim freskama. Dve od njih su oslikane freskama i potiču iz doba paganstva, što se zaključuje po dekoraciji florom i faunom živih boja, dok je treća grobnica ukrašena likom devojke koja je pripadala višim društvenim slojevima, na šta upućuju pronađeni delovi zlatnom bojom obrubljene haljine. Do sada je istraženo više oko 14.000 grobnica, a Fresko-slikarstvo je uz nalaze grobnica pružalo značajne podatke o počecima hrišćanstva na ovim prostorima. Nalaz grobnica sa Nebeskim jahačem i Hristovim monogramom pružaju ideju kako se paganstvo preobražavalo u hrišćanstvo. Otkrivena je Severna kapija utvrđenja a postojale su još tri, što ukazuje na moćni sistem. Na celom prostoru nalazišta je pronađeno i mnoštvo novčića a najviše ipak u grobnicama, u koje su umrli polagani sa tri krčaga (za ulje, vino, vodu) i novčićem u ustima - da Heronu plate prevoz na onaj svet. U 19. veku još su se jasno nazirali obrisi naselja, široke ulice koje se seku pod pravim uglom, trgovi, pozorišta, kupatila, vodovod i gradski bedemi. Danas su ostali samo delovi. Mermerne skulpture, nadgrobne ploče i sarkofazi, nakit i posuđe iz Viminacijuma čuvaju se u Narodnim muzejima u Beogradu i Požarevcu. U Viminacijumu je 2012. godine otkrivena figurina ženskog božanstva stara oko 4000 godina. U pitanju je bliznakinja Kličevačkog idola otkrivenog 1881. godine. Godine 2013. je pronađen žrtvenik posvećen nimfama, a tokom 2014. pronašli su mermerne statue i zlatnu ogrlicu iz rimskog perioda. Početo je sa iskopavanjem rimskog vojnog logora 2017. godine. Tokom 2018. pronađeni su sarkofazi iz rimskog doba koji nisu ranije opljačkani i grobnica za koju se smatra da pripada nekom mladom imperatoru. Dobitnik je međunarodne nagrade „Živa” za najbolji slovenski muzej 2018. godine. Nastaviće se...

Fotografije vezane za prethodni post...

Do sledeće planirane lokacije me vodi zanimljivi, krivudavi put #204. Vozeći od Novog Pazara, 16 Km zapadno uz tok reke Raške, po kojoj se i srpska država u srednjem veku nazivala Raškom, dolazim i do manastira Sopoćani. Među visokim i nerodnim brdima, ozbiljnih i mrkih oblika, s pretećim kamenim liticama, nedaleko od svoje prestonice Rasa, manastir je podigao je Stefan Uroš I Nemanjić, sin Stefana Prvovenčanog i kralj Srbije u periodu od 1241. do 1276. godine. Nije poznata godina kada su Sopoćani izgrađeni, ali jedna od pretpostavki kaže da je to bilo u drugoj polovini Uroševe vladavine. Godina u kojoj je sagrađen manastir jeste upisana, ali je manastir na tom mestu pretrpeo oštećenja, pa upisane podatke nemoguće razaznati. Naziv manstira potiče od slovenske reči sopot, što znači izvor. Iako nema puno podataka o manastiru Sopoćani pre turske vladavine na ovim prostorima, zna se da je manastir bio bogat, da je uživao ugled kod dinastije Nemanjić koja je konstantno doprinosila napretku ove svetinje, i da je imao veliki broj monaha. Sopoćani su nastavili da postoje i nakon dolaska turske vojske na ove prostore, premda su monasi imali velike probleme u tom periodu. Ipak život u manstiru se nastavio, pogotovo kada je prepisivanje knjiga bilo u pitanju. Iz tog perioda je jedna od knjiga koje su sačuvane do današnjeg dana. U pitanju je ,,Sopoćanski pomjanik”, koji se danas čuva u Petrogradskom muzeju. Neposredno pred Prvu veliku seobu Srba, Turci su razorili manastir, skinuli i odneli olovni pokrov. Manastir je tada već bio napušten i takav će ostati sve do kraja Prvog svetskog rata. Kao što znamo iz istorije, Raška oblast i južni krajevi Srbije su od Turaka oslobođeni tek početkom dvadesetog veka. Manastir Sopoćani je u tom periodu već bio u ruševinama, kupola i svodovi bili su uništeni a zub vremena i nebriga su učinili svoje. Međutim najveće umetničko blago Sopoćana – freske i ikone, odolele su lošim uslovima kojima su dva veka bile izložene. Već od 1926. kreće se sa obnovom manastira. Sopoćani nisu bili samo verski centar, primali su i siromašne porodice da borave u njihovim konacima. Od 1979. godine kulturno istorijski region Stari Ras i manastir Sopoćaani upisani su u UNESCO spisak mesta svetske baštine. O freskama i ikonama u Sopoćanima može se napisati zaseban tekst. Zidove manastira krase i mnogi članovi dinastije Nemanjić, Uroš I, njegova supruga Jelena Anžujska, Uroševa majka, braća i deca. S obzirom da je car Dušan potpomagao manastir, u Sopoćanima se nalazi njegova freska, na kojoj je prikazan sa suprugom Jelenom i sinom Urošem II . Sopoćane su u svetu proslavile upravo freske. Ovakva umetnost smatra se veoma naprednom za srednji vek. Posebnu lepotu ovim delima daje helenistička nota. Možemo slobodno da kažemo, bez lažne skromnosti, da je umetnost manastira Sopoćani preteča italijanske renesanse. Jedino slike u Sopoćanima i dela renesanse imaju takav kolorit i linearnost. Kralj Uroš očigledno nije štedeo kada je bilo reči o gradnji manastira. Iako ne znamo ko su majstori zaslužni za oslikavanje Sopoćana, znamo da su bili u pitanju najbolji umetnici koji su došli ovde iz Carigrada. Kreč i boje kojim su oslikani zidovi manastira, bili su toliko kvalitetni, da su opstali i do dana današnjeg, uprkos lošim uslovima kojima su bili izloženi oko dvesta godina. Najupečatljiviji detalj jeste kompozicija Uspenje Presvete Bogorodice, naslikana na zapadnom zidu i to na površini od četrdeset metara kvadratnih. Ova kompozicija nekoliko puta se našla i na svetskim izložbama. Na fotografiji ispod, pomenuta kompozicija se nalazi iznad ulaznih vrata. Danas se o Sopoćanima brine oko trideset monaha i iskušenika. Monasi se u Sopoćanima bave i raznim aktivnostima, i to ne samo duhovne prirode. Imaju krojačku radionicu, umetnički atelje, prave ikone i duboreze… Bave se i pčelarstvom, voćarstvom…

Fotografije vezane za prethodni post...

Manastir Đurđevi Stupovi su jedan od najstarijih i najvažnijih manastira u nasleđu naše Crkve. Mesto na kojem je izgrađen, Ras, pominje se već u X veku, u delu vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita, a posebno u delu o srpsko - vizantijskim sukobima. Manastir Đurđevi Stupovi podignut je iznad dolina reka Raške i Deževe. Razlog njegovog građenja pokazuje duhovnu, molitvenu vrednost koju sa sobom nosi. Sagradivši manastir Svetog Nikole kod Kuršumlije, a nedaleko od njega i crkvu posvećenu Bogorodici, bez saglasnosti svoje braće, Stefan Nemanja je bio pozvan u Ras, gde je i zatočen. Bio je zatvoren u jednoj pećini kod Rasa, iz koje je mogao da vidi samo jedno uzvišenje, brdo na kojem će kasnije sagraditi manastir. Ne dozvolivši da ga u takvom teškom i opasnom položaju savlada očajanje, budući župan se sa puno vere i nade obratio Svetom Georgiju za pomoć. Pritom mu se zavetovao da će mu verno služiti, ako se njegovim molitvama izbavi. Došavši na vlast, 1166/1167. godine, ispunio je zavet i u Rasu podigao manastir na vrhu onog brda koje je iz tamnice posmatrao. Tako je, u slavu Svetog Georgija, nastao prvi veći manastir u Rasu, oblasti koja je postala središte srpske srednjevekovne države u XII veku. Kako Nemanjini biografi kažu, on se i u drugim prilikama obraćao Svetom velikomučeniku Georgiju, svom moćnom zaštitniku. Prema arheološkim istraživanjima, građenje je najverovatnije započeto 1167. godine, a završeno je u prvoj polovini 1171. godine. Crkva, posvećena Svetom Georgiju, predstavlja građevinu sa kojom započinje raška škola u srpskom srednjevekovnom crkvenom graditeljstvu. Prvo svedočanstvo o ovom manastiru daje nam Sveti Sava u žitiju svog oca Svetog Simeona, 1208. godine. Pouzdano se zna da su Đurđevi Stupovi bili veoma ugledan i značajan manastir u srednjem veku. Drugi ktitor manastira bio je kralj Dragutin, poslednji vladar iz loze Nemanjića koji je stolovao u Rasu. On je vladao od 1276. do 1282. godine, i u njegovo vreme su izvođeni obimni radovi na manastiru. Ulazna severozapadna kula je pretvorena u crkvenu kapelu i ukrašena je freskama. Takođe je sagrađena i nova trpezarija sa kuhinjom (Dragutinova trpezarija). Koliko je kralj Dragutin poštovao Đurđeve stupove vidi se i po tome što je tražio da posle smrti bude tamo prenet iz sremske zemlje, gde je vladao. To je i učinjeno, ali je grobnica u XVIII veku opljačkana. Najveća rušenja manastir je doživeo posle austrijsko-turskih ratova, 1689. godine kada su rušene i druge crkve i manastiri, među kojima i obližnja Petrova crkva i crkva manastira Sopoćani. Petrova crkva obnavljana je početkom XVIII veka, crkva manastira Sopoćani tek u prvoj polovini XX veka, dok su Đurđevi Stupovi ostali u ruševinama izloženi i kasnijim rušenjima. Manastir je između ostalog bio i meta vežbanju turskih tobdžija sa artiljerijskog utvrđenja na Jasikovcu. Položaj Đurđevih Stupova, jedna od osobenosti i vrednosti manastira u vreme građenja, postao je razlogom njegovog stradanja, budući da je na tom položaju organizovano vojno uporište turske vojske (u XVII i XIX veku ), kao i odbrana Novog Pazara u borbama za oslobođenje 1912. godine. Za vreme prvog svetskog rata, manastir je razaran od strane Austro-ugara, kad su ga pretvorili u konjušnicu, a kasnije u kuhinju i spavaonu, što je za ionako uništene freske bilo pogubno. Razlozi razaranja bili su i u vezi sa odnošenjem kamena za zidanje utvrđenja u Novom Pazaru i okolini. Takva namera postojala je početkom XVIII veka, ali su crkvene vlasti intervencijom kod Turaka sprečile da se kamen sa Đurđevih Stupova prenosi i koristi za građenje tvrđave u novom Pazaru. Međutim, za vreme II svetskog rata okupatorske vlasti su sličnu nameru ostvarile. Tada je organizovano rušenje već obrušene crkve i kamen je upotrebljen za zidanje utvrđenja u okolini Novog Pazara. Tada je porušen južni zid crkve sa delom kupole kao i delovi priprate sa kulama koje su porušene do temelja. Jedan deo fresaka sa crkve tada je nepovratno uništen. Posle svih tih razaranja i rušenja od manastirskog kompleksa Đurđevih Stupova preostali su samo pojedini delovi crkve, u velikom stepenu u ruševinama, sa neznatnim delom kupole i ostacima fresaka na sačuvanim zidovima. Sačuvana je i kapela kralja Dragutina, jedina grđevina nad kojom je postojao i krov, dok od ostalih manastirskih zgrada-trpezarija, cisterni i konaka nije bilo vidnih ostataka. Njihove ruševine bile su prekrivene zemljom i ceo prostor je bio pošumljen neposredno posle Drugog svetskog rata. Međutim, i pored svega toga, deo fresaka je sačuvan do današnjeg dana i na njima se prepoznaje ruka vrhunskih majstora. Obnova manastira traje od 1960. godine...

@misa-pei nema na čemu, drago mi je da ti se sviđa. Tačno je a to sam već negde napisao, čim sam negde bio to znači da sam se već poprilično informisao o tom mestu. Prvi razlog "pripreme" je da mi ne treba nikakav turistički vodič na lokaciji, a drugi je da jednostavno ne želim da nešto propustim, da mi nešto bude na dohvat ruke a da za to ne znam. Da ne govorim da sam na skoro svim ovim mestima već bio, odnosno da sam ih "reprizirao" usled Korone i zatvorenih granica. Osim toga, naročito pre pisanja ovakvih stvari u javnosti, (kao što si već rekao) obavezno se potpomognem putem interneta, jer zadnje što želim je da lupim neku glupost ili neistinu. Što se uživanja tiče, potpuno si u pravu, pa mi gore spomenuto "repriziranje" uopšte ne pada teško. Jedino mi je krivo što pojma nisam imao da ću jednog dana da predstavljam svoje vožnje na ovakav način. Ima još mnogo mesta na kojima sam bio a koje nažalost ne mogu da dokumentujem fotografijama, jer ili sam bio odavno, ili fotografije nisu "zrele" za ovakvu temu ili ih nemam uopšte...

@Motorcyclist - hvala! Ne, nisam. Izvodljivo je, ali bi za to trebalo baš puno vremena "u komadu". Dosta lokacija sam obišao povezano ali naravno, ne i sve. Ova tema je otprilike skup svih mojih "kratkih vožnji".

Još malo fotografija vezanih za crkvu Svetih apostola Petra i Pavla... Mesto - krstionica u kojoj je kršten Rastko Nemanjić (Sveti Sava). ⇩

Fotografije vezane za prethodni post...

Jedno od mesta gde uvek rado svratim je definitivno Petrova crkva u Rasu, kod Novog Pazara. Crkva Svetih apostola Petra i Pavla (pun naziv), predstavlja najstariji spomenik crkvene arhitekture na prostoru Srbije i prvobitno je sedište raške episkopije. Crkva se nalazi 2 km severno od centra Novog Pazara, a prema do sada poznatim pisanim izvorima potiče iz 8. veka, ali je verovatno i starijeg datuma. Prilikom arheoloških iskopavanja koja su na lokalitetu crkve sprovedeni 1956. godine, na dubini od 2 metra pronađen je kneževski timulus iz 5. veka p. n. e. koji je sadržao grčke vaze, srebrno posuđe, zlatan nakit izrađen tehnikom filigrana i granulacije i veliku količinu staklenih i ćilibarskih zrna koja se danas nalaze u Narodnom muzeju u Beogradu. Mada nije u potpunosti precizno, smatra se da se na mestu današnje crkve smenjivao paganski hram, ranohrišćanski hram i srednjovekovna crkva. U unutrašnjosti crkve je pronađen jak temeljni zid kružnog oblika, a u severozapadnom delu crkve rimski žrtvenik sa očuvanim natpisom: „Slavnim bogovima i boginjama ovog mesta — Marko Viktorin Urcijan beneficiarij oduži se“. Postojanje ovih artefekata daje mesta nagađanjima da je na mestu crkve postojao rimski hram. Ostaci pronađeni na lokalitetu svedoče da je crkva više puta razarana, a današnji oblik crkve najverovatnije vodi poreklo iz 6. veka i predstavlja izraz ranohrišćanske, odnosno vizantijske arhitekture. Po načinu gradnje slična je crkvama sa prostora Primorja, Gruzije, Jermenije i Italije koje potiču od sedmog do devetog veka, ali je usled prepravki i dograđivanja postala jedinstvena, što je bio jedan od razloga da se nađe na Uneskovoj listi svetske baštine od 1979. godine u sklopu spomenika srednjeg veka objedinjenih pod zaštićenom celinom Stari Ras. Tokom prvih godina vladavine Nemanjića, Petrova crkva u Rasu je bila mesto najznačajnijih događaja. U Crkvi Sv. apostola Petra i Pavla Stefan Nemanja je ponovo kršten po pravoslavnom obredu. U prisustvu vlastele, na saboru kod Petrove crkve dana 25. marta 1196. godine, Nemanja je predao presto Stefanu Prvovenčanom, a na istom mestu episkop raški je zamonašio Nemanju i njegovu ženu Anu. Pred kraj dvanestog veka u ovoj crkvi je kršten i njihov najmlađi sin Rastko Nemanjić. Duboka krstionica je i danas vidljiva i ograđena kako bi ostala sačuvana. Nakon sticanja crkvene samostalnosti 1219. godine, prvi srpski arhiepiskop postaje Sava Nemanjić sa sedištem u manastiru Žiča, a sedište Raške episkopije ostaje u Petrovoj crkvi. Međutim, podizanjem velelepnih crkvenih objekata u blizini (Sopoćani, Đurđevi stupovi, Studenica...) crkva polako gubi značaj koji je imala. Do 1954. godine sve unutrašnje površine crkve su bile pokrivene malterom. Radovi iz 1956. godine su otkrili 114 m2 fresaka koje hronološki svedoče o živoj likovnoj aktivnosti, a utvrđeno je da crkva ima četiri sloja živopisa iz različitih perioda. Najmlađe i najočuvanije freske potiču iz 13. veka, dok je vreme izrade starijih slojeva teško utvrditi. Najstariji sloj fresaka najverovatnije potiče iz druge polovine 9. veka. Nakon turske najezde, 1455. godine, crkva nije zamrla, a ona se pominje i u 16. veku i tokom celog 17. veka u vreme velikog trgovačkog uspona obližnjeg Novog Pazara. Crkva je stradala tokom 1690. godine, a mitropolit raški, a kasnije patrijarh srpski Arsenije IV je obnavlja 1728. godine. Nakon tog perioda, crkva je od strane turske uprave oduzeta i pretvorena u vojni magacin. Nakon Prvog balkanskog rata (1912.) ponovo joj je vraćena njena prvobitna namena. Crkva je okružena pravoslavim grobljem, a ovi nadgrobni spomenici predstavljaju najubedljivije svedočanstvo o životu i delovanju ljudi u prošlosti. Iz perioda 12. i 13. veka potiču i spomenici u obliku niskog sanduka sa konturom ljudske glave na gornjoj površini koji se nalaze oko Petrove crkve. Na području crkve najpotpunije su reprezentovani mermerni spomenici Studeničke škole. Većina ovih spomenika ima oblik krsta, a izvestan broj ima oblik trapeza i pravougaonika.

"Boj ne bije svijetlo oružje..."

Fotografije vezane za prethodni post...

Nakon Savinih isposnica, opet smo došli do račvanja pešačkih staza ispred džamije u Hisardžiku. Ovaj put krećemo desno, puteljkom koji vodi ka srednjovekovnoj tvrđavi. Mileševac ili Hisardžik je tvrđava u Srbiji, smeštena na okomitoj steni nad Mileševkom, nedaleko od manastira Mileševa. Prvi put se u istorijskim izvorima pominje 1444. godine, ali se pretpostavlja da je podignut u prvoj polovini XIII veka, kada i manastir Mileševa ili neposredno nakon njegovog podizanja. Smatra se da mu je osnovna namena bila zaštita samog manastira, kao i kontrola dela tzv. bosanskog puta, koji je povezivao Sjenicu i Prijepolje. Izvori ga pominju 1448. i 1454. godine i tada se nalazio u sklopu zemalja Stefana Kosače, da bi ga Osmanlije trajno zauzele 1465. godine. Na osnovu čestog pominjanja u njihovim izvorima tokom narednih vekova, može se zaključiti da je Mileševac zauzimao značajno mesto u tom regionu. Od XVII veka kao ime tvrđave se javlja termin Hisardžik (od turske reci hisar, što znači tvrđava), koje je opstalo do kraja osmanske vladavine. Taj naziv se danas očuvao u imenu sela ispod tvrđave, koje se razvilo iz nekadašnjeg podgrađa i u kome je veći deo stanovništva muslimanske veroispovesti. Danas je veći deo tvrđave očuvan i kao spomenik kulture, nalazi se pod zaštitom države. Okomita stena na kojoj je tvrđava podignuta, prirodno je sa tri strane (istočne, severne i zapadne) zaštićena oštrim liticama. Sama tvrđava se sastojala od citadele smeštene na vrhu, koja je bila ojačana dvema kvadratnim kulama (na zapadu i istoku) spojenim bedemom. Oko nje se ka jugu širilo utvrđenje ojačano još jednom kvadratnom kulom, dok su još dve kule bile smeštene kao isturene osmatračnice ka samom manastiru. Utvrđenje je u periodu od 1976. do 1980. godine delimično arheološki istraženo, a na samom lokalitetu su izvedeni i konzervatorsko-restauratorski radovi. Za one koji se eventualno budu razišljali, ići gore ili ne, postavio sam nekolicinu fotografija na kojima se vidi kako izgleda staza koja vodi ka vrhu. Nastaviće se...

Kod Savinih pećina postoji procep (prolaz) u jednoj steni koji vodi do same litice sa koje se pruža direktan pogled na tunel u kome je sniman film "Lepa sela lepo gore", a koji se nalazi preko puta, odnosno na drugoj strani kanjona. Takođe sa tog mesta je moguće nesmetano videti reku Mileševku i samo dno kanjona. Ta nazovimo je terasa, nije obezbeđena ni na koji način pa treba biti ekstremno opezan. Tokom sunčanih dana (April-Septembar) postoji velika verovatnoća da ćete u pojedinim delovima kanjona naleteti na Poskoka, našu najotrovnoju zmiju. Prepoznatljiv je po tome što ima jasno izražen rog na samom vrhu njuške, ali je i sreća što nije agresivan pa nikada ne napada prvi. Ipak, treba biti oprezan. Moj iznenadni bliski susret sa Poskokom je protekao tako što se nije znalo ko se od koga više prepao, pa smo se onako, džentlmenski, samo udaljili jedan od drugog. Kada sam se već dotakao gmizavaca, Slepića je moguće videti na skoro svakom koraku, ali bukvalno (fotografija ispod). Za one koji ne znaju Slepić nije zmija, čak šta više njihov je neprijatelj jer se između ostalog hrani njihovim mladuncima. Slepić je jedini beznogi gušter koji živi na teritoriji Srbije. Njegov rep je zapravo duži od tela i ima mogućnost da se regeneriše, odnosno da nakon gubitka ponovo izraste. Ime je dobio zbog toga što kada ugine ili kada je ubijen, očni kapci mu se zatvore. Nastaviće se...

Do Savine isposnice, smeštene u kanjonu reke Mileševke, sa leve strane Mileševe, od 2016. godine, dolazi se pešačkom stazom. Strmu, usku stazicu zamenilo je kameno stepenište koje vodi do mesta gde je Sveti Sava tihovao, a monasi iz manastira Mileševe prepisivali knjige. U Savinoj pećini nalazi se izvor vode za koju se veruje da se pred grešnikom skriva, a da je mogu dohvatiti samo oni koji nisu grešni. U narodu se veruje da ova voda ima isceliteljska svojstva. Pred ulazom u pećinske isposnice najvećeg srpskog svetitelja, očuvana je Savina stolica. Kameno stepenište iznad ambisa proteže se na oko 200 metara i vodi do dva vidikovca i galerije ispod isposnica. Uređenje staze i Savinih isposnica, koje se smatra kulturnim dobrom od izuzetnog značaja, urađeno je povodom obeležavanja 800. godina manastira Mileševe. Nastaviće se...

Dakle došli smo do džamije... sa ovog mesta kreću dve pešačke staze ka mestima koje, po meni, nikako ne treba zaobići. Na prvoj lokaciji su pećine isposnice Svetog Save, dok je na drugoj srpska serdnjovekovna tvrđava Mileševac koja sa visine i dalje prkosno dominira celim krajem. Samo mesto polaska je lepo obeleženo putokazima. Levo, nizbrdo se ide za Savinu vodu i pećine, dok desno staza vodi ka usponu za tvrđavu (fotografija u prethodnom postu). Napomenuo bih samo da je velika verovatnoća da ćete sresti lokalca koji se tu uvek muva i koji će pokušati da vam objasni kako je on ovlašćeni turistički vodič i kako ćete se bez njega izgubiti... ili će pokušati da vam naplati parking sa pričom da je celo imanje oko džamije njegovo. Kulturno mu se zahvalite na svemu... nikakav vodič nije potreban, staza je lako uočljiva jedino zbog vidljivosti treba izbegavati mrak. Staza do Savinih pećina i Savine vode kreće od podnožja tvrđave Mileševa odnosno od džamije u Hisardžiku. Nije potrebna nikakva posebna obuća mada ne treba kretati ni sa obućom otvorenog tipa. Deo staze koja vodi pored stena je nekada bila potpuno nebezbedna, sigurnost vam je pružao jedino lanac zakovan u stene za koji bi ste se mogli držati na uzanoj stazi. Nažalost, neko je morao da nastrada da bi se vlasti setile da na bolji način obezbede prilaz toj turističkoj lokaciji. Sada se duž cele staze sa strane litice nalaze postavljeni gelenderi, pa je prilaz pećinama u mnogome olakšan. Nastaviće se...

Dok smo još uvek u ovom kraju... Nakon manastira Mileševa, tunela u kome je sniman film "Lepa sela lepo gore" i nezavršene magistrale, kanjona Mileševke, prava bi šteta bila ne otići do džamije koja se nalazi u selu Hisardžik, jednoj od najstarijih mahala na ovim prostorima. Malo je poznato da se u džamiji čuva najstariji Kuran na Balkanu. To je izuzetno redak primerak takve knjige na ovim prostorima. Sačuvan je u celosti, dimenzija 40x30 centimetara i težak je pet kilograma. Pisan je izuzetnim stilom koji se ne može videti ni u jednoj drugoj knjizi. Dugo se mislilo da je ovaj Кuran star oko tri veka, međutim u Narodnoj biblioteci u Beogradu zaključeno je da je napsian pre četiri stotine godina. Ova knjiga je 2005. godine poslata Narodnoj biblioteci gde je izvršeno istraživanje. Кonzerviran i zaštićen, Kuran je vraćen je u Hisardžik, ispred njega se vernici mole i služiće i budućim pokolenjima. Ovakav redak rukopis značajan je deo baštine Sandžaka u Srbiji i na Balkanu. Pretpostavlja se da je džamija u ovom selu podignuta u 16. veku, nedavno je rekonstruisana ali je zadržala svoj autentičan oblik. Zbog nepripstapačne geografske konfguracije u njoj se molitva umesto nekoliko puta dnevno obavlja samo petkom. Gugl Vas ne može odvesti do džamije jer jednostavno nema ucrtane puteve kroz lokalna sela. Na satelitskom snimku sam ucrtao tačnu rutu koja bi zainteresovane dovela iz manastira Mileševa do džamije. Osim svega navedenog, mesto na kome se nalazi džamija će nam biti interesantno i još zbog nečega (slika ispod). NASTAVIĆE SE...

@Markone88 - nema na čemu. Nažalost, nema još puno mesta u Srbiji sa netaknutom i divljom prirodom. Kao što napisah pre nekoliko postova, obožavam ovaj kraj. @djolji - auh, nakupilo se toga a nismo ni blizu kraja. Hvala ti na trudu. Mislio sam da uradim tako nešto po završetku desete strane... međutim, bez obzira što sam ja započeo temu, isto kao i svi ostali, ne mogu da menjam svoj post stariji od 24h. Tu ideju bih morao, ukoliko je moguće, uz pomoć moderatora da realizujem.

Kanjon Mileševke Mileševka je jedna od manjih reka čiji kanjon pleni lepotom, dubinom (na pojedinim mestima i preko 300 metara) i netaknutom divljinom, što je zapravo njeno glavno obeležje. Sam kanjon je dugačak oko 10 km i njegov deo oni hrabriji i u boljoj kondiciji mogu prepešaciti stazom usečenom u stene. Staza kreće od sela Međani a završava se nedaleko od Mileševske tvrđave. Staza je na pojedinim delovima veoma uzana, negde čak i oko pola metra, dok je sa druge strane ponor dubok oko 100 metara pa se ne preporučuje solo posetiocima. Pogled koji se pruža sa ulaza u prvi tunel o kome sam pisao u prethodnom postu. Za one koji žele da naprave manji krug, obiđu okolinu i siđu do same reke predlazem da krenu od vec pomenutih tunela. Kao sto sam napisao u prethodnom postu, u prvom tunelu do kog se dolazi iz pravca manastira sniman je film "Lepa sela lepo gore". Slepa magistrala nastavlja dalje i završava se bukvalno u stenama, samo uzana staza nastavlja dalje i nije za one koji se plaše visine. Za one koji žele da siđu u kanjon, na zidu jednog tunela je jasno nacrtana strelica koja pokazuje stazu koja vodi ka reci. Od prvog tunela pa do strelice (staze) je potrebno oko 20-25 minuta pešačenja. Po preporuci ljudi koji se bave planinarenjem, samo korito reke možete obići u rasponu od nekoliko stotina metara, dok je za dalji obilazak potrebno ozbiljnije planinarenje jer se nailazi na veće stene i nepristupačan teren. Ko se bio odlučio za obilazak tunela i silazak u kanjon, treba da se vrati istim putem nazad do račvanja makadamskog i asfaltnog puta. U odlasku ili povratu sa slepe magistale mogu se videti pećine isposnice Svetog Save, uklesene u litice na čijem se vrhu nalazi stari grad - tvrđava Mileševac. Sveti Sava je u pećinama provodio dosta vremena gde je pisao sam ili sa svojim učenicima. Pored Savinih pećina, postoje i impozantne pećine isposnice monaha koje se nalaze na teško dostupnim mestima. Po dolasku na pomenuto račvanje asfaltni put vodi nizbrdo do restorana i ribnjaka "Kanjon". Tu je moguće videti i mapu na kojoj su prikazane staze koje vode do pećina isposnica, Savine vode, džamije u Hisardžiku i do same tvrđave. Sve staze su dobro obeležene tako da ne postoji mogućnost da se zaluta. Nastaviće se...

Tunel iz filma "Lepa sela lepo gore" Prijepolje sa svojom okolinom je bilo deo veoma prometnog rimskog trgovačkog puta koji se protezao od Dubrovnika do Carigrada. Turci su ga zatim koristili uglavnom za svoje karavane, dok se 1945. godine nakon završetka rata došlo do ideje da se na delu starog karavanskog puta napravi moderan prioritetni put. Magistrala je trebala da povezuje dolinu reke Lim sa Pešterom i da u mnogome olakša život lokalnom stanovništvu. Nakon mnogobrojnih odlaganja svečano otvaranje je bilo zakazano za 1982. godinu, međutim od planiranih 12 probijeno je 9 tunela i na tome se stalo... Cela priča oko nezavršene "slepe" magistrale i napuštenih tunela, kao i istiniti događaj za vreme rata u Bosni koji se odigrao 1992. godine kod Višegrada u tunelu "Brodar", na ušću Lima u Drinu, poslužili su reditelju Srđanu Dragojeviću da snimi svima vec dobro poznati film: "Lepa sela lepo gore". Tunel u kome je sniman film nalazi se nedaleko od manastira Mileševa i prvi je u nizu na nezavršenom putu. Od manastira Mileševa do račvanja (početka makadamskog puta) potrebno je svega par minuta vožnje. Makadamski put vodi pravo ka tunelu, dok asfaltni koji skreće desno nizbrdo vodi ka ribnjaku i restoranu "Kanjon". Ja sam uspeo motorom da se probijem preko raznih kamendžura i dođem do samog tunela. Usled učestalih odrona nekada to i nije moguće, pa se do tunela može stići jedino peške. Na moju veliku žalost, nisam sreo ni teta Đanu ni Drekavca . Brundanje položenih cilindara potpomognutih Akrapovićem, bilo je jedino što je među napuštenim zidinama remetilo mir i spokoj okoline. Drekavčev tunel danas izgleda ovako... Nastaviće se...

Nakon što sam u jednoj od tema postavio par fotografija na kojima je popularni tunel u kome je sniman film "Lepa sela lepo gore", dobio sam nekolicinu poruka sa pitanjima u vezi lokacije. Da ne bih odgovarao na poruke ponaosob, u sledećih nekoliko postova ću (zbog lakseg pregleda) pokusati da prenesem svoje utiske, jer je celokupno područje Manastira Mileseva (koje obožavam) kao zaštićeni prirodni, kulturni i istorijski kompleks idealan za vikend obilazak i laganu avanturu. Manastir Mileševa Manastir Mileševa je mesto od kojeg možda prvo treba krenuti u obilazak. Posle Studenice, jedan je od najpoznatijih srpskih srednjovekovnih manastira udaljen nekih 6 km od Prijepolja. Veoma je posećen i popularan među znatiželjnim turistima i vernicima. Manastir je kao svoju zadužbinu podigao kralj Stefan Vladislav u 13. veku i u njoj je i sahranjen. 1543. godine je u manastiru otvorena prva srpska štamparija kupljena u Veneciji za 2000 dukata. Dukate su sveštenici zaradili prodavši u Dubrovniku 4700 ovaca namenjenih za izvoz u Italiju. Međutim, manastir je najviše poznat po tome što su u njemu bile položene mosti Svetog Save, koje su turci u 16. veku preneli u Beograd i spalili na Vračaru sa namerom da unište njegov kult, dok su najveće umetničke vrednosti ovog manastira njegove svetski poznate freske. Nakon osam osmanlijskih rušenja i skrnavljenja, manastir je i dalje zadržao svu svoju lepotu Iako se mogu videti mnoga dela koja se ubrajaju u najznačajnija Evropska ostvarenja srednjeg veka, daleko najpopularnija je freska "Beli anđeo", delo nepoznatog autora. Na njoj je prikazan Arhangel Gavrilo koji prstom pokazuje na prazan Hristov grob, odnosno na mesto Hristovog vaskrsnuća. Napomenuo bih da sam fotku freske preuzeo sa interneta, jer je slikanje unutar crkve bilo zabranjeno pa sam se toga i pridržavao. Zanimljivost vezana za ovu fresku je da je u prvom satelitskom prenosu video siglala izmedju Evrope i Amerike 1962. godine medju prvim kadrovima zapravo emitovana slika freske Belog andjela iz Mileševa, koji je širom sveta bio prepoznat kao simbol mira. Takođe, uz pomoc Evropske Svemirske Agencije Mileševski andjeo se bukvalno vinuo u nebo putem signala koji je poslat u svemir, kao poruka mira ka potencijalnim nepoznatim civilizacijama. Donacija ruskog biznismena - zvono teško 9000 kg, prvo po veličini u Srbiji (6200 kg je teško glavno zvono na Hramu Sv. Save na Vračaru). Ko se bude odlučio za posetu manastira Mileševa, uz malo sreće, moći će da poseti i riznicu, odnosno manastirsku izložbu raznih vrednih eksponata. Rekoh uz malo sreće, jer je temperatura izložbenog prostora kontrolisana pa se posetioci puštaju periodično i u manjim grupama. Meni, možda najupečatljiviji eksponat je žezlo (štap) Svetog Save. U manastiru je moguće i konačiti (prenoćiti). Manastir ima istočni, stari i caričin konak. Osim što su im pozicije drugačije unutar manastirskog kompleksa, za razliku od prva dva caričin konak ima samo jednokrevetne sobe i pozicioniran je nad samim ušćem reke Kosaćanke u Mileševku. Pretprošlog leta me je prenoćište u manastirskom konaku koštalo 1000 din. Sobe su izuzetno čiste, uredne i svaka ima svoje kupatilo. Peškiri, gel za tuširanje i papuče su obezbeđeni, tako da onaj ko reši da prenoći o tim stvarima ne mora da razmišlja. Još jedan detalj. Pošto motorom ne može da se uđe u manastirski kompleks, odnosno da se priđe do samog konaka, potrebno je parkirati na parkingu ispred manastira. Ukoliko je neko možda na proputovanju i ima natovaren motor, nema potrebe da sve skida ili brine za stvari, jer je odmah tu na kapiji 24h prisutan dežurni policajac u civilu. Nastaviće se...

„Kraljevstvo beloglavog supa“ Specijalni rezervat prirode "Uvac" je prirodno dobro od izuzetnog značaja, tj. prirodno dobro I kategorije. Nalazi se u jugozapadnoj Srbiji u okviru Starovlaško – raške visije. Okružen je planinama Zlatar, Murtenica, Čemernica, Javor i Jadovnik. Minimalna nadmorska visina rezervata je 760 m, a maksimalna 1322 m. Posebna vrednost kanjonskih delova doline su uklješteni meandri. Rtovi meandara u okolini sela Lopiže imaju relativnu visinu od oko 100 m. Meandri Uvca su već prepoznatljiva slika iz jugozapadne, ali i cele Srbije. Uvac je reka u Srbiji koja protiče između planina Zlatibor i Zlatar i predstavlja južnu granicu planine Zlatibor, te severnu granicu planine Zlatar. Na njemu su izgrađene HE Kokin Brod i HE Uvac i tri veštačka akumulaciona jezera: Uvačko, Zlatarsko i Radoinjsko. Uvac je glavna pritoka reke Lim. Nekoliko poslednjih kilometara, reka Uvac predstavlja granicu između Srbije i Bosne i Hercegovine. Specijalni rezervat prirode "Uvac" izdvaja prisustvo oko 130 vrsta ptica. U najznačajnije spada beloglavi sup – jedna od dve preostale vrste lešinara koje se danas gnezde na području Srbije. Beloglavi sup je vrsta orla lešinara, impozantne veličine, raspona krila i do 3 metra što ga čini moćnim letačem čiji let su istraživali i naučnici - aeronautičari i primenjivali pri konstrukciji letelica. Njegova uloga u lancu ishrane u ekosistemu je jedinstvena i nezamenljiva - isključiva hrana su mu uginule životinje, čime sprečava širenje zaraza i na taj način čini ''prirodnu reciklažu''. Ova retka vrsta nakon Drugog svetskog rata je bila pred izumiranjem. Zahvaljujući entuzijazmu lokalnog stanovništva i ornitologa Biološkog instituta iz Beograda i proglašenjem Specijalnog rezervata prirode "Klisura reke Uvac", 1971. god. beloglavi supovi su sačuvani od potpunog izumiranja. Ipak, 1990. godine na teritoriji Uvačkih jezera preživelo je samo 10-ak jedinki beloglavog supa. 1994. godine organizovano je hranilište Manastirina, na koje se iznose tela uginulih životinja koja su isključiva hrana ove vrste. Doslednim sprovođenjem programa ishrane godišnje se u "restoran beloglavih supova u prirodi" iznese oko 250 tona hrane i klaničnog otpada i pre svega zalaganjem čuvara zaštićenog područja zaposlenih u Rezervatu Uvac , brojnost beloglavih supova se do danas povećala na oko 110 gnezdećih parova (u kanjonu Uvca i kanjonu reke Mileševke), odnosno 450-500 jedinki. Tako je kolonija ove jedinstvene vrste ptica postala najveća na Balkanu i jedna od najvećih u Evropi. Fotografije sam napravio sa vidikovca "Molitva" (1247 m.n.v.). Do njega je moguće stići makadamskim putem koji nije pogodan za niže motocikle. Na završetku makadamskog puta (gde se ostavljaju vozila) nalazi se ograda sa kapijom koja pripada privatnom imanju. Kroz priču, gostoljubljivi domaćin mi reče da nema ništa protiv da ljudi ulaze i idu do vidikovca iako ima "svakakvog sveta". Kaže da bi bio presrećan kada bi svaki deseti posetilac kupio bar jedno parčence kvalitetnog domaćeg sira koga ima u ponudi. Obično, ko poseti ovo predivno mesto, vraća se ponovo.

Nastavak prethodnog posta... U okviru vinarije postoji jedinstvena kolekcija vina na Balkanu iz doba Karađorđevića, koja se više od osam decenija čuva na 12 m dubine u kraljevskom podrumu na Oplencu. Vinoteka, koju danas čini oko 280 flaša iz doba kada su srpski kraljevi u Topoli gajili lozu i proizvodili vino. Međutim ova vina nisu na prodaju zbog amaneta kralja Aleksandra, koji je u dvorskim knjigama ostavio zaveštanje da se ”nikada ne prodaju, već da budu ostavljena za istoriju”. Vina u ovoj kolekciji nalaze se pod ključem na drugom nivou ispod zemlje. Smeštena su iza rešetaka na metalnim policama. Najstarije je „žilavka” iz 1931. godine, a najmlađe vino je iz šesdesetih godina 20. veka. Veruje se da su neke od ovih boca lično arhivirali srpski kraljevi. Vina su u flašama izrađenim u tri veličine, sa utisnutim kraljevskim grbom u staklu. Boce su naručivane iz Italije i Češke, a etikete su ručno rađene i danas zbog svoje krhkosti ne smeju ni da se dodirnu.

Na četvrtoj i petoj strani ove teme pisao sam o Oplencu i memorijalnom kompleksu karađorđevića. Međutim, vidim da sam samo spomenuo Kraljevsku vinariju ali da sam prevideo da je i predstavim. Možda nekome i bude zanimljivo. Kraljeva vinarija i vinogradi se nalaze u podnožju Oplenca, u Topoli, kao jedna od najstarijih vinarija u Srbiji. Osnivač vinarije je kralj Petar I, iako najveće zasluge za razvoj vinarstva i vinogradarstva pripadaju njegovom nasledniku kralju Aleksandru I. Predeo oko Topole i Oplenca od davnina je bio poznat po uzgajanju kvalitetne vinove loze i odličnih vina. Pogodna umereno kontinentalna klima pravilnih temperaturnih kolebanja i specifična konfiguracija terena uglavnom istočne i jugoistočne ekspozicije pogodovale su da se najstariji žitelji ovog kraja opredele za uzgajanje sortnih loza. Stari Rimljani su susednom selu i bregu u nastavku Oplenca Vinča, nadenuli ime Vincea po kvalitetnom vinu koje je dobijano od izrazito ukusnog i mirisnog grožđa. Prvi zapisi o vinogradarstvu ovog područja potiču iz 1432. godine u putopisu Bertrandona de la Brokijera burgunijskog putopisca i činovnika na dvoru Filipa III Dobrog. Grožđe i vino i danas predstavljaju simbol svakog sela ove oblasti. Stoga ovaj kraj s ponosom krasi titula prestonice srpskih čokota. U okviru svog nadaleko poznatog imetka u Topoli, još je Karađorđe na padinama bliže vrhu Oplenca zasnovao plodonosne vinograde. Knez Aleksandar se ozbiljnije posvetio vinogradarskim zasadima u Topoli, ali će pravi procvat oplenačkog vinogorja otpočeti tek dolaskom Kralja Petra I u ove krajeve. Presudnu ulogu u napretku i ozbiljnom razvoju vinarstva i vinogradarstva ovog kraja predstavljalo je osnivanje Venčačke vinogradarske zadruge 1903. godine koja je okupila vinogradare iz Vinče, Brezovice, Lipovca, Topole i Banje. Tada je u Topoli i okolini bilo oko 1500 hektara vinograda. Paralelno sa radovima na izgradnji dinastičkog mauzoleja, Kralj Petar I je iza crkve dao da se sazida mali podrum gde je sve do početka Prvog svetskog rata prerađivano grožđe. Kralj Aleksandar I nastavio poduhvat svog oca i dede, osnovavši vinariju 1931. godine i zasadivši na preko 50 hektara 150.000 čokota sorti Traminac, Šardone, Game i Pino Noar nabavljenih u Francuskoj, ali i autohtone sorte koje su davale odlične kupaže. Vremenom su nastala poznata vina Trijumf, Oplenka, Žilavka i Roze. Kraljevski vinograd je postao rasadnik kvalitetnih sorti koje su potraživala ogledna dobra, poljoprivredne škole i domaćinstva. Vina koja su se dobijala sa kraljevskih vinograda su se služila prilikom zvaničnih poseta evropskih vladara ali su našla i svoj put do trpeze stranih dvorova. NASTAVIĆE SE... Tri bureta koja su na slikama ispod je kralj Aleksandar Karađprđević dobio na poklon od naroda Kraljevine Jugoslavije. Na svakom buretu je izrezbaren deo himne...