@x-man - hvala! Jesi mislio na Golubac sa vodičem ili baš Viminacijum? A što se manastira tiče... Nisam pametan, baš mnogo sveta sa nekom svojom mukom dolazi, nadaju se nekom čudu. Razne priče sam čuo i pročitao, kažu da su se ljudi budili iz kome, da su onima sa ograničenim pokretima ekstremiteti profunkcionisali... Dok sam pravio ovih nekoliko fotki crkve, prolaze čovek i žena pored mene i zastadoše, pa sam na nekoliko trenutaka čuo njihovi razgovor. Pita ga ona: "I?", on dogovara da je bio veoma umoran i slomljen od malo spavanja i duge vožnje, a da se sada oseća kao da se tek probudio i da bi mogao da vozi ko zna još koliko... Inače, i ja sa uvek bio iste sreće i uvek sam nailazio na vašar. Poslednji put kada sam bio, sretnem ispred manastira @Tumbe sa suprugom, haos je bio, mislim da je i on odustao... @Deki Katana - hvala na dopuni.

Manastir Tumane je pravoslavni manastir Eparhije braničevske Srpske pravoslavne crkve. Nalazi u Golubačkoj dolini na samoj obali istoimenog potoka, 12 Km udaljen od Golupca. Zahvaljujući verskom turizmu manastir je postao najposećeniji manastir na prostoru Srbije s početka 21. veka kroz koji godišnje prođe i preko milion ljudi. Za ime manastira vezano je nekoliko predanja za Miloša Obilića, proslavljenog kosovskog junaka. Miloš je rođen u obližnjem selu Kobilje, a imao svoj dvorac u obližnjem selu Dvorište. Prilikom odlaska u lov nehotice je ranio isposnika Zosima Sinajita koji je prebivao u obližnjoj pećini. Kada ga je poneo vidaru na lečenje pustinjak mu reče Tu mani tj. Nema leka - pusti da tu umrem. Da okaje greh Miloš podiže zadužbinu - manastir u koji položi Zosimove mošti. Dok je zidao manastir stiže knežev poziv da dođe u boj. Tu mani, pa dođi na Kosovo. Od dvostrukog tu mani manastir dobija ime Tuman. Ne zna se tačno vreme izgradnje manastira. Prvi put se pojavljuje u popisu 1572/3. godine. Popis iz vremena sultana Murata III određuje lokaciju manastira kod sela Tuman. U manastiru su (1891) redovno održavani "naročiti parastosi" Milošu Obiliću - kao zadužbinaru. Ka­ko je iz­gle­da­la cr­kva i kom­pleks ma­na­sti­ra Tu­ma­na pri svo­me na­stan­ku ni­je mo­gu­će utvr­di­ti. Zna se da je kroz či­tav sred­nji vek i tur­sko rop­stvo ma­na­stir no­sio bre­me strada­nja sa svo­jim na­ro­dom, bi­vao je pljač­kan, ru­šen i pa­ljen, ali je kao i na­rod uvek ob­na­vljan jer je nje­gov du­hov­ni zna­čaj u tom raz­do­blju bio ne­sa­gle­di­vo ve­li­ki. U Tumanu su se pred Prvu veliku seobu Srba (1690. Godina) u želju da podunavske Srbe podignu na ustanak protiv Turaka, sastali patrijarh Arsenije III Čarnojević i grof Đorđe Branković. Na udaljenosti od oko 1 km od manastira Tumama, duboko u gustoj šumi, nalazi se na daleko čuvena isposnica Svetog Zosima. U steni koja dominira čitavim krajem nalaze se dve pećine, povezane uskim prolazom. U jednoj od njih živeo je, dok se u drugoj molio prepodobni Zosim. U pećinama je sačuvan nakit i one su gotovo nedirnute ljudskom rukom. Pokraj isposnice nalazi se čudotvorni izvor, a iza njega prelep šumski vodopad. Manastir Tumane je daleko poznat zbog svojih, kako kažu, isceliteljskih i čudotvornih moći. Priča se da su posete manastiru i molitve pomogle mnogima. Već u XIX ve­ku puto­pi­sci i is­tra­ži­va­či sta­ri­na ko­ji su se ob­re­li u ma­na­sti­ru Tu­ma­nu, za­be­le­ži­li su da je narod sa ve­li­kim usr­đem pri­stu­pao ču­do­tvor­nom gro­bu Zo­si­mo­vom, mo­le­ći blagodatnu po­moć sve­to­ga. Manastir sam posetio nekoliko puta u nadi da ću moći detaljnije da ga upoznam, međutim, gužve su bile fantastične. Fotografije gore pomenute isposnice nemam, jer do nje nisam uspeo ni da priđem, odustao sam zbog gužve.

Fotografije vezane za prethodnih par postova...

Fotografije vezane za prethodni post... I na ovoj fotografiji se vidi "pokaj se" stena koja štrči iz vode, o kojoj sam pisao pre par postova.

U sledećih nekoliko postova pokušaću fotografijama da vam dočaram, kako je izgledala moja poseta obnovljenoj Golubačkoj tvrđavi. Pošto je tvrđava podeljena na obične i ekstremne (penjačke) zone, o ponudi i cenama karata je najbolje informistai se na njihovom zvaničnom sajtu. Ja sam obišao celu tvrđavu, uključujući i najekstremniju Crnu zonu u koju vas ne puštaju bez vodiča. Uspon jeste malo zahtevan ali ništa previše strašno, teba samo imati adekvatnu obuću je se zapravo penjete po stenama. Kao što rekoh, nije strašno ali nije za one koji se plaše visine. Na pojedinim mestima, jedina pomoć prilikom uspona je lanac prikovan za stene. U Crnoj zoni se nalazi najviša i najatraktivnija "Šešir kula" sa koje se pruža fantastičan pogled.

@lord_oblivion biće još dosta toga... Da bih pisao o nekom mestu, uslov je da odatle imam i svoje adekvatne fotografije. Nažalost, bio sam na dosta mesta odakle nemam valjane ili nemam nikakve fotografije. Tako da sam trenutno u fazi prekopavanja foldera... ------------------------------------- Svako od vas verovatno ima neke svoje favorite kada su putevi u Srbiji u pitanju. U mom slučaju evo, skoro tri decenije kako aktivno vozim motocikle i ništa se promenilo nije. Po meni, najpoželjniji put za "otkačiti se" je #22 (E-761, Kraljevo - Raška) ili "Dolina jorgovana". Ambijent, kvalitet asfalta, krivine, trajanje (dužina)... po meni su bez premca u Srbiji. Moj drugi favorit nema takve krivine, još manje takav kvalitet asfalta... međutim, na njemu se ubedljivo najlepše osećam. Radi se o putu #34 (Veliko Gradište - Kladovo), poznatom i kao "Dunavska magistrala". To je put na kome je najveća verovatnoća da ćete me sresti u toku sezone. Ako ga u sezoni ne išpartam po nekoliko puta, ništa nisam uradio. Osim fenomenalnog ambijenta, na #34 i njegovom okruženju nalaze se lokacije koje svakako zaslužuju da budu posećene. Jedno od tih mesta je svakako i Golubac sa svojom tvrđavom. Golubačka tvrđava podignuta je na samom ulazu u Đerdapsku klisuru, na mestu gde Dunav najširi u svom toku (6,5 Km) prelazi u tesnac Karpatskih planina. Tvrđava je predstavljala važno srednjovekovno vojno pogranično utvrđenje, planski građeno zbog vojno-strategijskog značaja mesta. Odavde se lako mogao kontrolisati sav kopneni i vodeni put koji je povezivao istok i zapad, a strme i nepristupačne Ridanske litice, na kojima je izgrađena Tvrđava, i sama reka, bili su joj prirodna zaštita. Zbog ovakvog položaja, tokom XIV i XV veka, pogranične sile, Ugarska i Srbija, a potom i Otomanska imperija, borile su se da osvoje Golubačku tvrđavu jer su time sticali kontrolu i moć nad državnom granicom. Prvi put u istorijskim izvorima Golubačka tvrđava se pominje 1335. godine kao utvrđenje sa ugarskom vojnom posadom. Iako je osnovana pre pomenute godine, ne zna se ko ju je i kada tačno podigao. Njeno ime na srednjovekovnim kartama ispisano je na različitim jezicima: Galambas, Galambocz, Colombazo, Columbaz, Columbarum, Taubersburg, Tawbenstein, Peristerin, Giwerdzinlik… i u svakom osnovu čini reč -golub. Misteriju imena objašnjavaju srednjovekovne legende, a jedna od najpoznatijih govori o osmanskom zapovedniku grada koji se zaljubio u lepu meštanku Golubanu. Odbijajući da uđe u njegov harem, Golubana je kažnjena tako što je okovana za stenu da bi se pokajala. Njeno odbijanje pokornosti turskom komandantu odvelo ju je u smrt. Po njoj, Tvrđava je dobila ime Golubac, a stena, koja i danas viri iz Dunava (na slici ispod), nosi ime ”Baba-kaj” ( tur.” pokaj se”). Srednjovekovni Golubac nastao je na ostacima starijeg rimskog utvređenja. Od 803. godine, do 1018. godine, područje je pripadalo Prvom Bugarskom carstvu, Vizantijskom carstvu od tada do 1193. godine, a Drugom Bugarskom carstvu do 1257. godine. Dobar strateški položaj prepoznali su i srednjovekovni graditelji, te su iskoristili osnove starijih utvrđenja za izgradnju novih tvrđava. Sagrađen je na obali Dunava na samom ulazu u Đerdapsku klisuru, na liticama uzvišenja Radana. Na ovom mestu nalazila se rimska tvrđava Vico Cuppae, a u srednjem veku ovde je podignuto novo utvrđenje kao vojna tvrđava za borbu hladnim oružjem i važno strateško uporište. Na osnovu istorijskih, arhitektonskih i arheoloških podataka smatra se da je grad nastao u drugoj polovini 13. i početkom 14. veka i da su ga gradili Srbi. Vremenom je osnovni izgled tvrđave menjan, pošto je mnogo puta dograđivana i prilagođavana potrebama artiljerije, ali svoj današnji izgled dobila je krajem 15. veka. Neposredno posle Prvog svetskog rata kroz stenu, na kojoj se tvrđava nalazi, probijen je magistralni put koji prolazi kroz tvrđavu, koristeći obe kolske kapije u utvrđenju. Glavna ulazna kapija je srušena bez prethodno urađene dokumentacije. Ovaj put je najkraća veza Srbije sa istočnim delovima Balkanskog poluostrva, tako da su se neretko kroz tvrđavu provlačili šleperi, koji su jedva da mogu proći kroz kapije. Neposredno pred obnovu tvrđave, napravljen je novi tunel 20-30 metara dalje i izvan tvrđave, dok je postojeći zatvoren za korišćenje u saobraćajne svrhe. Izgradnjom HE na Dunavu, njegov nivo kod Golupca se podigao, tako da su najniži delovi grada potopljeni. Zbog svog istorijskog značaja i izuzetne arhitektonske vrednosti, Golubačka tvrđava je proglašena za spomenik od izuzetnog značaja 1979. godine. Kao što sam napisao, ovuda sam prošao nebrojano puta... danju, noću, tokom svih godišnjih doba... i uvek sam našao vremena da se zaustavim makar na nekoliko trenutaka. Iako se dosta promenilo, iako više nije dostupno i divlje kao pre (ograde, ulaznice, radno vreme...) ovo mesto me i dalje jako privlači. Samo neke od uspomena... Godina 1995. Stojim u sredini ispred svog Suzukija GSX-R 750, tada sam imao dvadeset i jednu godinu. Godine 2011. tvrđava je i dalje bila u izvornom stanju... Koliko je "napeto" bilo za šlepere koji su prolazili kroz tvrđavu, svedoči i detalj sa moje fotografije koju sam "kropovao". Redovno sam nailazio na šlepere zaglavljene u kapiji tvrđave. Mnogi od njih su morali da ispuštaju i pritisak u gumama da bi prošli... Golubačka tvđava kao moj nepresušni izvor inspiracije na svakom proputovanju. Nastaviće se...

NAŠA PUTOVANJA U 2021: Pandemija donosi nova pravila i nove cene, a umesto vize sada bi prvi uslov mogla da bude vakcina WWW.BLIC.RS Kada ćemo ponovo putovati bezbedno i kako će nam izgledati odmori u ovoj godini? Iako početak vakcinacije obećava i liči...

Kad' smo već kod tvrđave Ram, evo još par zanimljivosti. - U podnožju tvrđave nalazi se parcela na kojoj su ostaci turskog hamama. U planu je kupovina te parcele od strane opštine i obnova pomenutog turskog kupatila. - Takođe, odmah iznad tvrđave, u seoskoj kući je i škola koju pohađa samo dva đaka i čiji deo će uskoro biti preuređen u muzej. - Nije samo turski sultan bio očaran ovim dunavskim krajem, već i dvoje Tajlanđana, koji su se nakratko odrekli svog ostrvskog raja, iznajmili kuću u selu i puna dva meseca život delili sa Ramljanima. - U neposrednoj blizini Ramske tvrđave nalazi se jedan od najočuvanijih karavan-saraja* na Balkanu, gde su bile 24 zanatske radnje i 24 jedinice za prenoćište. Većina karavan saraja na teritoriji Srbije, nakon odlaska Turaka, je porušena, pre svega kao izvor kvalitetnog građevinskog materijala. Karavan saraj u Ramu će poslužiti kao porta crkve koja se gradi 1839. godine, a posvećena je arhangelu Mihajlu. Crkvu će u to vreme oslikati Živko Pavlović, poznatiji kao Moler iz Požarevca, čija će unuka Milena Pavlović Barili kasnije steći svetsku slavu kao umetnica. Izgradnjnom crkve u dvorištu karavan saraja nastaće jedinstven spoj, na prvi pogled dve nespojive celine. Jedan komercijalni, islamski objekat spojiće se sa religioznim, hrišćanskim objektom, čineći skladnu celinu. Crkva koja se sada nalazi unutar karavan saraja građena je krajem prošlog veka na temeljima originalne oronule crkve. *Karavansaraj ili karavan-stanica je mesto gde su se nalazila konačišta za učesnike karavana (povorka, grupa putnika, trgovaca) na njihovom dužem putu.

Na 20 kilometara od nedavno otvorenog Golubačkog grada i 30 kilometara od arheološkog parka Viminacijum, na rubu sela Ram, na steni iznad Dunava, nalazi se Ramska tvrđava, koju je 1483. godine podigao sultan Bajazit Drugi, kao jednu od svega tri originalne turske tvrđave u Srbiji, dok ostale Turci preuzimaju od suparnika ili prethodnika. Po predanju koje je i danas aktuelno, sultan Bajazit Drugi kada je došao na ovo područje, toliko bio oduševljen da je tu spustio svoj ćilim, pomolio se Bogu i rekao: „Ovde mi podignite tvrđavu”. Tako i bi... Pre njega u Ramu su bili Rimljani koji su tu podigli mauzolej, objekat kružnog oblika, 13 metara u prečniku i tri metra debljine bedema, što govori o njegovoj važnosti, a na rimskoj tabli na steni ispod tvrđave na latinskom piše: "Jupiteru, najvećem i najmoćnijem od svih bogova, podiže barjaktar VII Klaudijeve legije Gajus Licinius Rufin". Ipak, ostalo je nepoznato da li je to ujedno i Rufinov mauzolej ili hram posvećen Jupiteru. Turci nisu srušili mauzolej, već su oko njega podigli svoju tvrđavu koja je bila izuzetno značajna za njihove osvajačke pretenzije ka Austriji, a otkriće ogromnog broja skupocenih predmeta svedoči da tu nije bila samo vojska. To je prva tvrđava u Srbiji građena za borbu vatrenim oružjem, pa poseduje čak 36 topovskih mesta. Kolika je ta vatrena moć, pokazuje i podatak da mnogo veća Beogradska tvrđava ima svega 22 topovska mesta, uz "opravdanje" da je potonja građena za potrebu borbe hladnim oružjem, i da je tek kasnije pretrpela promene. Zamislite samo tvrđavu na osnovi od 25 puta 35 metara i na njoj 36 topovskim mesta! Postoje antički zapisi da su se baš kod Rama susreli Aleksandar Makedonski i Kelti. Iako ne piše da je to bio Ram, na osnovu opisa obale, arheolozi su došli do zaključka da bi trebalo da to bude to mesto, a kao podrška toj tezi jeste i keltsko utvrđenje Opidum na par kilometara od Rama i keltsko svetilište. Dunav je kod Rama širok pet kilometara, ali je i najmirniji pošto ga presecaju četiri reke - Karaš, Nera, Morava i Mlava, nanoseći neverovatnu količnu zemlje, peska i kamena. Tako presecaju maticu na četiri dela, pa Dunav od moćne evropske reke, ovde postaje miran i pitom, zbog čega je tu najpogodniji za prelazak. Na Trajanovom stubu u Rimu je opisan prvi prelazak rimskih legija preko pontonskog mosta kod Rama, a postoje dokazi da je Karađorđe kod Rama prešao u Srbiju zbog manastira koji je Sveti Sava zidao u 13. veku i preko koga je vršena sva komunikacija. Tvrđava građena na Dunavu, prirodnoj granici Turske i Ugarske, izgubila je svoju primarnu funkciju nakon Mohačke bitke, kada ona nastavlja da živi kao trgovački sedište. Granica se i u narednom periodu pomerala, a tvrđava prelazila iz poseda u posed, iz ruku Ugara u ruke Turaka, i obrnuto. Poslednji put je napuštena pred Prvi srpski ustanak, kad postaje prirodno sklonište. Posmatrajući stare mape iz 15, 16. i 17. veka, kako austrijske, mađarske, tako i Turske, uočeno je da svi oni mesto zovu Hram, a ne Ram. A "hram" je stara keltska reč za svetilište, uvrežena u mnoge, pa i u naš jezik. U vekovnoj igri "gluvih telefona", kada se prenosilo ime sa generacije na generaciju "h" se izgubilo. Usred stalnih ratnih dejstava i seoba stanovništva, zaboravljeno je gde je hram bio i kome posvećen, a zapravo je plavo-zelena magmatska stena mnoge privlačila da baš na tom mestu podižu svoje hramove. Turska Agencija za međunarodni razvoj i saradnju (TIKA) uložila je preko 1,5 miliona evra u obnovu devastirane Ramske tvrđave, koja je nakon dve godine obnove otvorena za posetioce. Do tvđave Ram je moguće stići sa više strana, jedna od njih je i skelom preko Dunava koja polazi iz Banatske (Stare) Palanke:

Svima dobro poznato, ali hajde da ga spomenem. Nekada sam veoma rado dolazio na ovo mesto, dok danas gledam da to bude uglavnom neki radni dan i to ne u špicu sezone. Poput Zlatibora i Srebrno jezero je zahvaćeno pojavom masovne posete i sulude gradnje. Protekle sezone je bilo posećenije nego ikad, pa je (bar meni) izgubilo onu nekadašnju draž. Srebrno jezero je veštačko jezero na desnoj obali Dunava i predstavlja njen nekadašnji rečni rukavac koji je danas zatvoren dvema branama. Nalazi se na području Braničevskog okruga u istočnoj Srbiji, na dva kilometra od Velikog Gradišta. Prosečne je širine od 300 m, a prosečne dužine od 14 km. Samo jezero je u širokoj maloj dolini Dunava, ali je okruženo brdima od 282 metara ka severu (Gorica brdo), 362 metara ka jugu (Lipovača brdo), dok je ceo zapadni deo doline zatvoren od strane Velikog brda i njegovog najvišeg vrha (324 metara Anatema). Ušće reke Pek u Dunav, poznato po svom obrnutom toku tokom visokog vodostaja, nalazi se južno od jezera. Istorijska nalazišta srednjovekovnog grada-tvrđave u Golupcu i Ramu takođe su u blizini jezera, kao izvor Hajdučka voda. Srebrno jezero ima nepravilan oblik luka, i zauzima površinu od 4 km². Nalazi se na nadmorskoj visini od 70 metara i duboko je 8 metara. Voda je bistra zbog nedostatka zagađenja i prirodne filtracije vode kroz mnogo peščanih dina. Jezero je bogato ribom, uključujući amura, šarana, soma, štuke, smuđa i ostalih slatkovodnih riba.

MAMUT PARK Posebnu atrakciju u okviru arheološkog parka Viminacijum predstavlja poseta praistorijskom nalazištu, gde je otkriven ceo skelet mamuta. Reč je o podzemnoj pećini, koja se nalazi 30 metara pod zemljom, podupire je devet drvenih lukova, a osvetljava sunčeva svetlost, koja pravi jedinstven doživljaj. Najznačajniji nalaz predstavlja mamut, očuvan u celosti, poznat kao Vika. Ovaj skelet je pronađen na 270 metara istočno od Carskog mauzoleja. Mamut potiče iz praistorijskog perioda, miocena od pre 5.000.000 godina. Nađen je u slivu pradelte reke Morave, koja se formirala kada se povlačilo Panonsko more. Mamut pripada izuzetno retkim vrstama i među najstarijim je na svetu. Do sada je u svetu pronađeno dvadesetak mamuta i to uglavnom tokom 19. veka, ali nijedan od njih nije očuvan na licu mesta. Zbog toga, ovaj mamut ima poseban značaj i posebnu važnost. U doba iz kojeg mamut potiče, na našim prostorima je još prisutna topla klima (blaga varijanta suptropske) sa mnogo toplofilne vegetacije koja će kasnije nestati nailaskom hladnih klimatskih ciklusa u ledenom dobu pleistocena. Mamut Vika otkriven je u celosti zahvaljujući tome što je ostao zaglavljen u pesku i mulju na obali. Pošto nije mogla da se izvuče praktično je legla i na kraju uginula od iznemoglosti. Zahvaljajući tome životinja je očuvana u celosti, u anatomskom položaju. To što je utonula u blato zaštitilo ju je od grabljivaca i strvinara. Procenjeno je da je mamut ženka, stara oko 60 godina. Visina mu je bila preko 4.5 metara, dužina preko 5 metara, a u životnom dobu bio je težak preko 10 tona.

Mislim da je red da se malo prebacimo i na meni omiljeni istočni deo Srbije. Jedan od lokaliteta kojeg preporučujem za obilazak svakome ko nije bio je svakako Viminacium. Viminacium je arheološko nalazište u blizini Starog Kostolca, 12 km od Požarevca. Rimski vojni logor i grad nastao je u I i trajao do početka VII veka. Bio je jedan od najznačajnijih legijskih logora na Dunavu, a izvesno vreme i glavni grad rimske provincije Gornje Mezije, koja je obuhvatala najveći deo Srbije, severnu Makedoniju i deo severozapadne Bugarske. Procenjuje se da je grad imao 48 hiljada stanovnika a u njemu su takođe boravile dve legije, legija IV Flavija i legija VII Klaudija. Posle najezde varvara (Avara i Huna) pod vođstvom Atile grad je razoren 441. godine. Obnovljen je kao pogranično vojno utvrđenje 535. godine, za vreme vladavine cara Justinijana I (527—565) kada i mitropolija u Viminacijumu. Sa dolaskom Slovena na ostacima Viminacijuma nastaje naselje Braničevo. Prva naučna iskopavanja Viminacijuma počeo je Mihailo Valtrović 1882. godine sa 12 zatvorenika. Početkom 20. veka istraživanja je nastavio Miloje Vasić kada je kraljica Draga Obrenović dala donaciju od 100 zlatnika za nastavak radova. Obimna arheološka istraživanja započeta su zbog izgradnje termoelektrane i površinskog kopa Drmno, 1977. godine, na prostoru nekropola, jugozapadno od kastruma. Istraživanja su dala izuzetno bogat i značajan arheološki materijal. Pronađene su zanatske radionice, u okvirima kojih su se nalazile peći za pečenje opeke, a grad je takođe posedovao terme, koje su bile glavno sastajalište Rimljana. U središtu termi bile su prostorije za masažu. Iskopano je šest bazena, u kojima ponegde mogu da se nazru oslikani zidovi sa cvetnim i životinjskm motivima. Kupatilo je bilo parno a topao vazduh je cirkulisao između stubića i zagrevao opeku ispod podnica dok je voda stizala sa izvora u slobodnom padu, akveduktom istraženim u dužini od deset kilometara. Pronađene su i svetiljke koje su služile za noćno kupanje. Iskopan je Mauzolej, za koji se pretpostavlja da je grobnica cara Hostilijana, sina cara Trajana Decija, koje je boravio u Viminacijumu tokom 251. godine. Hostelijan je došao na presto posle tragične smrti njegovog oca Trajana i brata Herenija. Ni Hostelijan nije dugo poživeo, umro je verovatno od kuge a smatra se da je da je spaljen u Mauzoleju. Pronađeno je više grobnica sa izuzetnim freskama. Dve od njih su oslikane freskama i potiču iz doba paganstva, što se zaključuje po dekoraciji florom i faunom živih boja, dok je treća grobnica ukrašena likom devojke koja je pripadala višim društvenim slojevima, na šta upućuju pronađeni delovi zlatnom bojom obrubljene haljine. Do sada je istraženo više oko 14.000 grobnica, a Fresko-slikarstvo je uz nalaze grobnica pružalo značajne podatke o počecima hrišćanstva na ovim prostorima. Nalaz grobnica sa Nebeskim jahačem i Hristovim monogramom pružaju ideju kako se paganstvo preobražavalo u hrišćanstvo. Otkrivena je Severna kapija utvrđenja a postojale su još tri, što ukazuje na moćni sistem. Na celom prostoru nalazišta je pronađeno i mnoštvo novčića a najviše ipak u grobnicama, u koje su umrli polagani sa tri krčaga (za ulje, vino, vodu) i novčićem u ustima - da Heronu plate prevoz na onaj svet. U 19. veku još su se jasno nazirali obrisi naselja, široke ulice koje se seku pod pravim uglom, trgovi, pozorišta, kupatila, vodovod i gradski bedemi. Danas su ostali samo delovi. Mermerne skulpture, nadgrobne ploče i sarkofazi, nakit i posuđe iz Viminacijuma čuvaju se u Narodnim muzejima u Beogradu i Požarevcu. U Viminacijumu je 2012. godine otkrivena figurina ženskog božanstva stara oko 4000 godina. U pitanju je bliznakinja Kličevačkog idola otkrivenog 1881. godine. Godine 2013. je pronađen žrtvenik posvećen nimfama, a tokom 2014. pronašli su mermerne statue i zlatnu ogrlicu iz rimskog perioda. Početo je sa iskopavanjem rimskog vojnog logora 2017. godine. Tokom 2018. pronađeni su sarkofazi iz rimskog doba koji nisu ranije opljačkani i grobnica za koju se smatra da pripada nekom mladom imperatoru. Dobitnik je međunarodne nagrade „Živa” za najbolji slovenski muzej 2018. godine. Nastaviće se...

Fotografije vezane za prethodni post...

Do sledeće planirane lokacije me vodi zanimljivi, krivudavi put #204. Vozeći od Novog Pazara, 16 Km zapadno uz tok reke Raške, po kojoj se i srpska država u srednjem veku nazivala Raškom, dolazim i do manastira Sopoćani. Među visokim i nerodnim brdima, ozbiljnih i mrkih oblika, s pretećim kamenim liticama, nedaleko od svoje prestonice Rasa, manastir je podigao je Stefan Uroš I Nemanjić, sin Stefana Prvovenčanog i kralj Srbije u periodu od 1241. do 1276. godine. Nije poznata godina kada su Sopoćani izgrađeni, ali jedna od pretpostavki kaže da je to bilo u drugoj polovini Uroševe vladavine. Godina u kojoj je sagrađen manastir jeste upisana, ali je manastir na tom mestu pretrpeo oštećenja, pa upisane podatke nemoguće razaznati. Naziv manstira potiče od slovenske reči sopot, što znači izvor. Iako nema puno podataka o manastiru Sopoćani pre turske vladavine na ovim prostorima, zna se da je manastir bio bogat, da je uživao ugled kod dinastije Nemanjić koja je konstantno doprinosila napretku ove svetinje, i da je imao veliki broj monaha. Sopoćani su nastavili da postoje i nakon dolaska turske vojske na ove prostore, premda su monasi imali velike probleme u tom periodu. Ipak život u manstiru se nastavio, pogotovo kada je prepisivanje knjiga bilo u pitanju. Iz tog perioda je jedna od knjiga koje su sačuvane do današnjeg dana. U pitanju je ,,Sopoćanski pomjanik”, koji se danas čuva u Petrogradskom muzeju. Neposredno pred Prvu veliku seobu Srba, Turci su razorili manastir, skinuli i odneli olovni pokrov. Manastir je tada već bio napušten i takav će ostati sve do kraja Prvog svetskog rata. Kao što znamo iz istorije, Raška oblast i južni krajevi Srbije su od Turaka oslobođeni tek početkom dvadesetog veka. Manastir Sopoćani je u tom periodu već bio u ruševinama, kupola i svodovi bili su uništeni a zub vremena i nebriga su učinili svoje. Međutim najveće umetničko blago Sopoćana – freske i ikone, odolele su lošim uslovima kojima su dva veka bile izložene. Već od 1926. kreće se sa obnovom manastira. Sopoćani nisu bili samo verski centar, primali su i siromašne porodice da borave u njihovim konacima. Od 1979. godine kulturno istorijski region Stari Ras i manastir Sopoćaani upisani su u UNESCO spisak mesta svetske baštine. O freskama i ikonama u Sopoćanima može se napisati zaseban tekst. Zidove manastira krase i mnogi članovi dinastije Nemanjić, Uroš I, njegova supruga Jelena Anžujska, Uroševa majka, braća i deca. S obzirom da je car Dušan potpomagao manastir, u Sopoćanima se nalazi njegova freska, na kojoj je prikazan sa suprugom Jelenom i sinom Urošem II . Sopoćane su u svetu proslavile upravo freske. Ovakva umetnost smatra se veoma naprednom za srednji vek. Posebnu lepotu ovim delima daje helenistička nota. Možemo slobodno da kažemo, bez lažne skromnosti, da je umetnost manastira Sopoćani preteča italijanske renesanse. Jedino slike u Sopoćanima i dela renesanse imaju takav kolorit i linearnost. Kralj Uroš očigledno nije štedeo kada je bilo reči o gradnji manastira. Iako ne znamo ko su majstori zaslužni za oslikavanje Sopoćana, znamo da su bili u pitanju najbolji umetnici koji su došli ovde iz Carigrada. Kreč i boje kojim su oslikani zidovi manastira, bili su toliko kvalitetni, da su opstali i do dana današnjeg, uprkos lošim uslovima kojima su bili izloženi oko dvesta godina. Najupečatljiviji detalj jeste kompozicija Uspenje Presvete Bogorodice, naslikana na zapadnom zidu i to na površini od četrdeset metara kvadratnih. Ova kompozicija nekoliko puta se našla i na svetskim izložbama. Na fotografiji ispod, pomenuta kompozicija se nalazi iznad ulaznih vrata. Danas se o Sopoćanima brine oko trideset monaha i iskušenika. Monasi se u Sopoćanima bave i raznim aktivnostima, i to ne samo duhovne prirode. Imaju krojačku radionicu, umetnički atelje, prave ikone i duboreze… Bave se i pčelarstvom, voćarstvom…

Fotografije vezane za prethodni post...

Manastir Đurđevi Stupovi su jedan od najstarijih i najvažnijih manastira u nasleđu naše Crkve. Mesto na kojem je izgrađen, Ras, pominje se već u X veku, u delu vizantijskog cara Konstantina Porfirogenita, a posebno u delu o srpsko - vizantijskim sukobima. Manastir Đurđevi Stupovi podignut je iznad dolina reka Raške i Deževe. Razlog njegovog građenja pokazuje duhovnu, molitvenu vrednost koju sa sobom nosi. Sagradivši manastir Svetog Nikole kod Kuršumlije, a nedaleko od njega i crkvu posvećenu Bogorodici, bez saglasnosti svoje braće, Stefan Nemanja je bio pozvan u Ras, gde je i zatočen. Bio je zatvoren u jednoj pećini kod Rasa, iz koje je mogao da vidi samo jedno uzvišenje, brdo na kojem će kasnije sagraditi manastir. Ne dozvolivši da ga u takvom teškom i opasnom položaju savlada očajanje, budući župan se sa puno vere i nade obratio Svetom Georgiju za pomoć. Pritom mu se zavetovao da će mu verno služiti, ako se njegovim molitvama izbavi. Došavši na vlast, 1166/1167. godine, ispunio je zavet i u Rasu podigao manastir na vrhu onog brda koje je iz tamnice posmatrao. Tako je, u slavu Svetog Georgija, nastao prvi veći manastir u Rasu, oblasti koja je postala središte srpske srednjevekovne države u XII veku. Kako Nemanjini biografi kažu, on se i u drugim prilikama obraćao Svetom velikomučeniku Georgiju, svom moćnom zaštitniku. Prema arheološkim istraživanjima, građenje je najverovatnije započeto 1167. godine, a završeno je u prvoj polovini 1171. godine. Crkva, posvećena Svetom Georgiju, predstavlja građevinu sa kojom započinje raška škola u srpskom srednjevekovnom crkvenom graditeljstvu. Prvo svedočanstvo o ovom manastiru daje nam Sveti Sava u žitiju svog oca Svetog Simeona, 1208. godine. Pouzdano se zna da su Đurđevi Stupovi bili veoma ugledan i značajan manastir u srednjem veku. Drugi ktitor manastira bio je kralj Dragutin, poslednji vladar iz loze Nemanjića koji je stolovao u Rasu. On je vladao od 1276. do 1282. godine, i u njegovo vreme su izvođeni obimni radovi na manastiru. Ulazna severozapadna kula je pretvorena u crkvenu kapelu i ukrašena je freskama. Takođe je sagrađena i nova trpezarija sa kuhinjom (Dragutinova trpezarija). Koliko je kralj Dragutin poštovao Đurđeve stupove vidi se i po tome što je tražio da posle smrti bude tamo prenet iz sremske zemlje, gde je vladao. To je i učinjeno, ali je grobnica u XVIII veku opljačkana. Najveća rušenja manastir je doživeo posle austrijsko-turskih ratova, 1689. godine kada su rušene i druge crkve i manastiri, među kojima i obližnja Petrova crkva i crkva manastira Sopoćani. Petrova crkva obnavljana je početkom XVIII veka, crkva manastira Sopoćani tek u prvoj polovini XX veka, dok su Đurđevi Stupovi ostali u ruševinama izloženi i kasnijim rušenjima. Manastir je između ostalog bio i meta vežbanju turskih tobdžija sa artiljerijskog utvrđenja na Jasikovcu. Položaj Đurđevih Stupova, jedna od osobenosti i vrednosti manastira u vreme građenja, postao je razlogom njegovog stradanja, budući da je na tom položaju organizovano vojno uporište turske vojske (u XVII i XIX veku ), kao i odbrana Novog Pazara u borbama za oslobođenje 1912. godine. Za vreme prvog svetskog rata, manastir je razaran od strane Austro-ugara, kad su ga pretvorili u konjušnicu, a kasnije u kuhinju i spavaonu, što je za ionako uništene freske bilo pogubno. Razlozi razaranja bili su i u vezi sa odnošenjem kamena za zidanje utvrđenja u Novom Pazaru i okolini. Takva namera postojala je početkom XVIII veka, ali su crkvene vlasti intervencijom kod Turaka sprečile da se kamen sa Đurđevih Stupova prenosi i koristi za građenje tvrđave u novom Pazaru. Međutim, za vreme II svetskog rata okupatorske vlasti su sličnu nameru ostvarile. Tada je organizovano rušenje već obrušene crkve i kamen je upotrebljen za zidanje utvrđenja u okolini Novog Pazara. Tada je porušen južni zid crkve sa delom kupole kao i delovi priprate sa kulama koje su porušene do temelja. Jedan deo fresaka sa crkve tada je nepovratno uništen. Posle svih tih razaranja i rušenja od manastirskog kompleksa Đurđevih Stupova preostali su samo pojedini delovi crkve, u velikom stepenu u ruševinama, sa neznatnim delom kupole i ostacima fresaka na sačuvanim zidovima. Sačuvana je i kapela kralja Dragutina, jedina grđevina nad kojom je postojao i krov, dok od ostalih manastirskih zgrada-trpezarija, cisterni i konaka nije bilo vidnih ostataka. Njihove ruševine bile su prekrivene zemljom i ceo prostor je bio pošumljen neposredno posle Drugog svetskog rata. Međutim, i pored svega toga, deo fresaka je sačuvan do današnjeg dana i na njima se prepoznaje ruka vrhunskih majstora. Obnova manastira traje od 1960. godine...

@misa-pei nema na čemu, drago mi je da ti se sviđa. Tačno je a to sam već negde napisao, čim sam negde bio to znači da sam se već poprilično informisao o tom mestu. Prvi razlog "pripreme" je da mi ne treba nikakav turistički vodič na lokaciji, a drugi je da jednostavno ne želim da nešto propustim, da mi nešto bude na dohvat ruke a da za to ne znam. Da ne govorim da sam na skoro svim ovim mestima već bio, odnosno da sam ih "reprizirao" usled Korone i zatvorenih granica. Osim toga, naročito pre pisanja ovakvih stvari u javnosti, (kao što si već rekao) obavezno se potpomognem putem interneta, jer zadnje što želim je da lupim neku glupost ili neistinu. Što se uživanja tiče, potpuno si u pravu, pa mi gore spomenuto "repriziranje" uopšte ne pada teško. Jedino mi je krivo što pojma nisam imao da ću jednog dana da predstavljam svoje vožnje na ovakav način. Ima još mnogo mesta na kojima sam bio a koje nažalost ne mogu da dokumentujem fotografijama, jer ili sam bio odavno, ili fotografije nisu "zrele" za ovakvu temu ili ih nemam uopšte...

@Motorcyclist - hvala! Ne, nisam. Izvodljivo je, ali bi za to trebalo baš puno vremena "u komadu". Dosta lokacija sam obišao povezano ali naravno, ne i sve. Ova tema je otprilike skup svih mojih "kratkih vožnji".

Još malo fotografija vezanih za crkvu Svetih apostola Petra i Pavla... Mesto - krstionica u kojoj je kršten Rastko Nemanjić (Sveti Sava). ⇩

Fotografije vezane za prethodni post...

Jedno od mesta gde uvek rado svratim je definitivno Petrova crkva u Rasu, kod Novog Pazara. Crkva Svetih apostola Petra i Pavla (pun naziv), predstavlja najstariji spomenik crkvene arhitekture na prostoru Srbije i prvobitno je sedište raške episkopije. Crkva se nalazi 2 km severno od centra Novog Pazara, a prema do sada poznatim pisanim izvorima potiče iz 8. veka, ali je verovatno i starijeg datuma. Prilikom arheoloških iskopavanja koja su na lokalitetu crkve sprovedeni 1956. godine, na dubini od 2 metra pronađen je kneževski timulus iz 5. veka p. n. e. koji je sadržao grčke vaze, srebrno posuđe, zlatan nakit izrađen tehnikom filigrana i granulacije i veliku količinu staklenih i ćilibarskih zrna koja se danas nalaze u Narodnom muzeju u Beogradu. Mada nije u potpunosti precizno, smatra se da se na mestu današnje crkve smenjivao paganski hram, ranohrišćanski hram i srednjovekovna crkva. U unutrašnjosti crkve je pronađen jak temeljni zid kružnog oblika, a u severozapadnom delu crkve rimski žrtvenik sa očuvanim natpisom: „Slavnim bogovima i boginjama ovog mesta — Marko Viktorin Urcijan beneficiarij oduži se“. Postojanje ovih artefekata daje mesta nagađanjima da je na mestu crkve postojao rimski hram. Ostaci pronađeni na lokalitetu svedoče da je crkva više puta razarana, a današnji oblik crkve najverovatnije vodi poreklo iz 6. veka i predstavlja izraz ranohrišćanske, odnosno vizantijske arhitekture. Po načinu gradnje slična je crkvama sa prostora Primorja, Gruzije, Jermenije i Italije koje potiču od sedmog do devetog veka, ali je usled prepravki i dograđivanja postala jedinstvena, što je bio jedan od razloga da se nađe na Uneskovoj listi svetske baštine od 1979. godine u sklopu spomenika srednjeg veka objedinjenih pod zaštićenom celinom Stari Ras. Tokom prvih godina vladavine Nemanjića, Petrova crkva u Rasu je bila mesto najznačajnijih događaja. U Crkvi Sv. apostola Petra i Pavla Stefan Nemanja je ponovo kršten po pravoslavnom obredu. U prisustvu vlastele, na saboru kod Petrove crkve dana 25. marta 1196. godine, Nemanja je predao presto Stefanu Prvovenčanom, a na istom mestu episkop raški je zamonašio Nemanju i njegovu ženu Anu. Pred kraj dvanestog veka u ovoj crkvi je kršten i njihov najmlađi sin Rastko Nemanjić. Duboka krstionica je i danas vidljiva i ograđena kako bi ostala sačuvana. Nakon sticanja crkvene samostalnosti 1219. godine, prvi srpski arhiepiskop postaje Sava Nemanjić sa sedištem u manastiru Žiča, a sedište Raške episkopije ostaje u Petrovoj crkvi. Međutim, podizanjem velelepnih crkvenih objekata u blizini (Sopoćani, Đurđevi stupovi, Studenica...) crkva polako gubi značaj koji je imala. Do 1954. godine sve unutrašnje površine crkve su bile pokrivene malterom. Radovi iz 1956. godine su otkrili 114 m2 fresaka koje hronološki svedoče o živoj likovnoj aktivnosti, a utvrđeno je da crkva ima četiri sloja živopisa iz različitih perioda. Najmlađe i najočuvanije freske potiču iz 13. veka, dok je vreme izrade starijih slojeva teško utvrditi. Najstariji sloj fresaka najverovatnije potiče iz druge polovine 9. veka. Nakon turske najezde, 1455. godine, crkva nije zamrla, a ona se pominje i u 16. veku i tokom celog 17. veka u vreme velikog trgovačkog uspona obližnjeg Novog Pazara. Crkva je stradala tokom 1690. godine, a mitropolit raški, a kasnije patrijarh srpski Arsenije IV je obnavlja 1728. godine. Nakon tog perioda, crkva je od strane turske uprave oduzeta i pretvorena u vojni magacin. Nakon Prvog balkanskog rata (1912.) ponovo joj je vraćena njena prvobitna namena. Crkva je okružena pravoslavim grobljem, a ovi nadgrobni spomenici predstavljaju najubedljivije svedočanstvo o životu i delovanju ljudi u prošlosti. Iz perioda 12. i 13. veka potiču i spomenici u obliku niskog sanduka sa konturom ljudske glave na gornjoj površini koji se nalaze oko Petrove crkve. Na području crkve najpotpunije su reprezentovani mermerni spomenici Studeničke škole. Većina ovih spomenika ima oblik krsta, a izvestan broj ima oblik trapeza i pravougaonika.

"Boj ne bije svijetlo oružje..."

Fotografije vezane za prethodni post...

Nakon Savinih isposnica, opet smo došli do račvanja pešačkih staza ispred džamije u Hisardžiku. Ovaj put krećemo desno, puteljkom koji vodi ka srednjovekovnoj tvrđavi. Mileševac ili Hisardžik je tvrđava u Srbiji, smeštena na okomitoj steni nad Mileševkom, nedaleko od manastira Mileševa. Prvi put se u istorijskim izvorima pominje 1444. godine, ali se pretpostavlja da je podignut u prvoj polovini XIII veka, kada i manastir Mileševa ili neposredno nakon njegovog podizanja. Smatra se da mu je osnovna namena bila zaštita samog manastira, kao i kontrola dela tzv. bosanskog puta, koji je povezivao Sjenicu i Prijepolje. Izvori ga pominju 1448. i 1454. godine i tada se nalazio u sklopu zemalja Stefana Kosače, da bi ga Osmanlije trajno zauzele 1465. godine. Na osnovu čestog pominjanja u njihovim izvorima tokom narednih vekova, može se zaključiti da je Mileševac zauzimao značajno mesto u tom regionu. Od XVII veka kao ime tvrđave se javlja termin Hisardžik (od turske reci hisar, što znači tvrđava), koje je opstalo do kraja osmanske vladavine. Taj naziv se danas očuvao u imenu sela ispod tvrđave, koje se razvilo iz nekadašnjeg podgrađa i u kome je veći deo stanovništva muslimanske veroispovesti. Danas je veći deo tvrđave očuvan i kao spomenik kulture, nalazi se pod zaštitom države. Okomita stena na kojoj je tvrđava podignuta, prirodno je sa tri strane (istočne, severne i zapadne) zaštićena oštrim liticama. Sama tvrđava se sastojala od citadele smeštene na vrhu, koja je bila ojačana dvema kvadratnim kulama (na zapadu i istoku) spojenim bedemom. Oko nje se ka jugu širilo utvrđenje ojačano još jednom kvadratnom kulom, dok su još dve kule bile smeštene kao isturene osmatračnice ka samom manastiru. Utvrđenje je u periodu od 1976. do 1980. godine delimično arheološki istraženo, a na samom lokalitetu su izvedeni i konzervatorsko-restauratorski radovi. Za one koji se eventualno budu razišljali, ići gore ili ne, postavio sam nekolicinu fotografija na kojima se vidi kako izgleda staza koja vodi ka vrhu. Nastaviće se...

Kod Savinih pećina postoji procep (prolaz) u jednoj steni koji vodi do same litice sa koje se pruža direktan pogled na tunel u kome je sniman film "Lepa sela lepo gore", a koji se nalazi preko puta, odnosno na drugoj strani kanjona. Takođe sa tog mesta je moguće nesmetano videti reku Mileševku i samo dno kanjona. Ta nazovimo je terasa, nije obezbeđena ni na koji način pa treba biti ekstremno opezan. Tokom sunčanih dana (April-Septembar) postoji velika verovatnoća da ćete u pojedinim delovima kanjona naleteti na Poskoka, našu najotrovnoju zmiju. Prepoznatljiv je po tome što ima jasno izražen rog na samom vrhu njuške, ali je i sreća što nije agresivan pa nikada ne napada prvi. Ipak, treba biti oprezan. Moj iznenadni bliski susret sa Poskokom je protekao tako što se nije znalo ko se od koga više prepao, pa smo se onako, džentlmenski, samo udaljili jedan od drugog. Kada sam se već dotakao gmizavaca, Slepića je moguće videti na skoro svakom koraku, ali bukvalno (fotografija ispod). Za one koji ne znaju Slepić nije zmija, čak šta više njihov je neprijatelj jer se između ostalog hrani njihovim mladuncima. Slepić je jedini beznogi gušter koji živi na teritoriji Srbije. Njegov rep je zapravo duži od tela i ima mogućnost da se regeneriše, odnosno da nakon gubitka ponovo izraste. Ime je dobio zbog toga što kada ugine ili kada je ubijen, očni kapci mu se zatvore. Nastaviće se...